Rouwproces: welke fasen van rouw doorloop je nadat je uit de kast bent gekomen?

Uit de kast komen voelde voor mij zo groot dat ik dacht dat ik hierna de hele wereld aankon. Geen enkel moment had ik aan het woord rouw gedacht. Hoezo? Ik was nu toch uit de kast, ik was blij dat ik eindelijk na al die jaren mijzelf kon zijn. Waarom zou ik dan moeten rouwen om wat er nu niet meer was?

Ik ging vrolijk aan het daten, kreeg mijn eerste echte lesbische relatie en ik voelde mij op-en-top lesbisch. Totdat ik er ruim een jaar later achterkwam dat ik wat stappen had overgeslagen. Ik moest wennen aan dat een lesbische relatie toch echt anders is dan een heterorelatie.

Ik moest wennen aan het niet meer hebben van een man en het daarbij horende gezin en gezinsleven. Alles wat altijd zo logisch leek was nu een stuk minder voor de hand liggend. Het was zeker niet negatief, juist integendeel, maar wel echt heel anders. Soms twijfelde ik aan mijn keuze. Ik vroeg mij af of deze wel juist was geweest, wist ik het wel zeker? Ik raakte er soms van in paniek. De twijfel bleef een lange tijd aanhouden.  

De vijf fasen van rouw

Pas later kwam ik erachter dat ik door de fasen van rouw heen was gegaan. Marchanderen, aanvaarding, depressie, woede en ontkenning zijn de vijf fasen van rouw die door Elisabeth Kubler-Ross beschreven werden. Deze vijf fasen hebben geen vaste volgorde en ook niet iedereen gaat door alle fasen heen. Ik neem je mee in mijn rouwproces gedurende en na mijn coming out.

Had ik maar beter mijn best gedaan – marchanderen

Soms had ik last van momenten waarin ik mij afvroeg of ik toch niet beter mijn best had kunnen doen, zodat de relatie met mijn ex-man wel had geslaagd. Zeker op momenten dat ik merkte dat mijn kinderen het lastig vonden dat ze in twee huizen leefden vroeg ik mij af of dit het allemaal wel waard was geweest. Of ik niet toch beter mijn best had kunnen doen om een goede heterovrouw te zijn. Dikke vette onzin, dat weet ik en voelde ik vaak later ook zo. En toch ervaarde ik deze gevoelens.

Soms wilde ik zo graag dat het leven weer was zoals het altijd was geweest. Alleen doordat ik erachter was gekomen dat ik lesbisch ben, kon dat nooit meer zo zijn. Ook niet als ik de relatie met mijn ex-man wel, op een bepaalde manier, in stand had gehouden. Elisabeth Kubler-Ross, de vrouw die de fasen van rouw beschreven heeft, noemt deze fase van rouw marchanderen.

Je vraagt je dan regelmatig af: “Stel dat ik niet verliefd was geworden op de buurvrouw… Had ik het niet nog een keer moeten proberen… Of: als ik nu toch beter mijn best had gedaan dan?”

Vaak ligt hier een gevoel van schuld onder, in mijn geval voelde ik mij schuldig naar mijn kinderen. Totdat het moment kwam dat dit afnam. Ik realiseerde mij steeds meer dat mijn kinderen een gelukkige moeder nodig hebben. Een moeder die zichzelf is en hier ook voor leeft. Steeds meer besefte ik dat ik, in elke vezel van mijn lijf, een lesbische vrouw ben. Dit gegeven moest ik gaan aanvaarden.

Aanvaarden

Het aanvaarden dat ik op vrouwen val ging zeker de eerste tijd buitengewoon goed. Volledig zonder enkele problemen laten we maar zeggen. Trots op mijn lesbisch zijn, mijn nieuwe leven en mijn keuze. Pas op het moment dat het leven met mijn ex-man en mij echt ging scheiden, zeven maanden na mijn coming-out verhuisde ik, begon het moeilijker te worden. Ik zat de dagen zonder kinderen alleen in mijn nieuwe huis. Mij af te vragen hoe het met mijn kinderen ging.

Verdrietig te zijn om de momenten die ik miste. Deze momenten wisselden zich af met momenten dat ik volledig blij was met wie ik was: een prachtige lesbische vrouw. Het heeft wel een paar jaar geduurd voordat ik echt met een glimlach naar alle herinneringen terug kon kijken. Dat ik mij besefte dat alle veranderingen verinnerlijkt waren in mijn gedachten en in mijn handelen. Ik aanvaardde dat mijn oude leven als hetero er niet meer was en ook nooit meer terug zou komen. Ik ga verder met mijn leven, mijn lesbische leven en dat is goed, heel goed zelfs.

Verdriet en gevoel van depressie

Om hier te komen had ik niet alleen maar af en toe last van de gedachten of ik de juiste keuze had gemaakt. Naast de gevoelens van schuld voelde ik ook spijt en schaamte. Ik was soms bang voor wat ging komen, simpelweg omdat niemand mij kon vertellen wat er allemaal zou veranderen.

Er waren momenten dat ik echt even niet meer wist wat ik moest doen, dat ik zo verdrietig was hoe alles gelopen was dat ik van binnen een grote leegte voelde. Doe ik het wel goed, is dit wel hoe het hoort te zijn. Ik was verdrietig dat het perfecte plaatje wat ik had (man, huis, gezin, baan, vrienden) nu er niet meer was.

Jaren had ik dit plaatje onbewust nagestreefd. Als klein meisje had ik ervan gedroomd een gezin te stichten en moeder te worden. Het heteroplaatje van een man en kinderen zat vast in mijn hoofd, in mijn denken en mijn voelen. En nu ineens paste ik niet meer in dat plaatje. Ik wilde hier ook helemaal niet meer in passen, maar ondanks dat maakte dit mij zo verdrietig. Dit zat er dus voor mij gewoon niet meer in, mijn leven zou er totaal anders uit gaan zien.

Boosheid en woede

Dit maakte mij soms ook boos, ik kon zo boos zijn op mijzelf: “Waarom moest mij dit overkomen?” Waarom moest ik altijd zo’n rommel maken van mijn leven? Ik had het idee dat mijn leven nooit eens normaal kon gaan. Nooit eens standaard zoals die van mensen om mee heen. Ik was boos op de mensen om mij heen, waarom hebben ze het niet eerder tegen mij gezegd dat ik op vrouwen val.

De fasen van rouw van Elizabeth Kubler-Ross leerde mij dat woede in de fase niet logisch of terecht hoeft te zijn. Dat had ik toen eerder moeten weten, want bij mij klopte dat zeker. Ik was boos, strijdvaardig en soms ook woedend op het leven. Dit is ook wat ik terug hoor bij mijn cliënten. Vele vrouwen geven aan dat ze het liefste zouden willen dat ze hetero konden zijn, dat ze zouden kunnen passen in het perfecte leven dat ze hebben. Dat ze alles hebben, maar er niet inpassen maakt ze buiten verdrietig ook boos. Ze proberen het zo hard, maar het lukt gewoonweg niet. 

Ontkenning

De fase van rouw die ik nog niet heb besproken is de fase van ontkenning. Bij mijzelf heb ik deze fase nooit bewust opgemerkt. En zo werkt dat met de fasen van rouw, ze komen en gaan, hebben geen vaste volgorde en sommige merk je misschien niet op of zijn er niet. Vanaf het moment dat bij mij de puzzelstukjes in elkaar vielen voelde en wist ik dat er voor mij en mijn ex-man maar één keuze was en dat was uit elkaar gaan. Ik kon onmogelijk als lesbisch vrouw in een heterohuwelijk blijven, niet voor mijzelf, niet voor mijn ex-man en niet voor de kinderen.

In mijn praktijk merk ik dat deze fase van rouw vaak voorkomt. Zeker in het begin hoor ik vrouwen vaak zeggen: “Ik ben niet lesbisch, ik ben alleen verliefd geworden op deze vrouw.” Of: “Ik kan onmogelijk lesbisch zijn. Misschien ben ik biseksueel, maar lesbisch zeker niet.”

Veel vrouwen kunnen de realiteit nog niet onder ogen zien, niet omdat ze niet willen, maar omdat het voor hen op dat moment nog te groot en te veel is. Realisatie kost tijd, voor sommige vrouwen dagen, anderen weken, voor velen maanden en anderen jaren. En er zijn ook vrouwen die nooit tot realisatie komen en blijven ontkennen dat zij lesbisch zijn.

Rouw is normaal en hoort erbij

Het is geweldig wanneer je jezelf ontdekt, erachter komt wie je bent en alle puzzelstukjes als het ware in elkaar vallen. Het is zo’n gevoel van thuiskomen als je dit mag ontdekken. Hierbij hoort ook rouw, of je dit nu wilt of niet.

De mate van rouw is bij iedereen anders, de fasen van rouw net zo. Naar mijn ervaring start de rouw eigenlijk al direct bij het moment dat je twijfels krijgt of je op vrouwen valt. Je zweeft tussen de “wat als…” vragen in, je kunt de realiteit nog niet onder ogen zien, totdat je het zeker weet. Je gaat in je gedachten steeds een stukje meer afscheid nemen van het leven dat je zo graag zou willen leven of het leven wat je voor jezelf gedacht had te leven.

Neem tijd om dit te voelen, dit te ervaren. Totdat je kunt zeggen dat alles van je oude hetero leven ertoe geleid heeft dat je bent wie je bent. Dat je met een glimlach terug kunt kijken wat deze jaren je gebracht hebben en dat je volmondig kunt zeggen: “Ja dit was mijn leven, dit is mijn verhaal en dit is mij gebeurd. Mijn leven is voorgoed veranderd, ik zie dat ik toen niet anders kon en leef nu een leven dat echt bij mij past.” Neem je tijd, je hebt deze rouw nodig om echt volledig jezelf te kunnen aanvaarden en te zijn.